در پاییز امسال، نمایشگاهی در موزه های شهرهای سمنان و شاهرود برگزار شد که «یادگارهای کودکانه» نام داشت. به نظر می رسد این نمایشگاه بیش از هر چیز بهانه ای بوده برای دیدن آثار گذشتگان با نگاهی جدید، چون وقتی صحبت از قرن ها و هزاره هاست، آن هم در نبود نوشتار، کتابت، تاریخ مکتوب و مدون، صد البته گاه باید به حدس و گمان دست زد.

چهارچرخه های دیروز

این گونه پیکرک ها یادآور اسباب بازی های امروزی مانند اتومبیل ها و چهارچرخه هایی هستند که کودکانمان با به حرکت درآوردنشان تحرک بیشتری را تجربه می کردند. ساخت این وسایل متحرک از سفال و فلز، مثل همین پیکرک مفرغی که در مارلیک کشف شده، در سه هزار سال پیش (هزاره اول پیش از میلاد) در مناطق شمالی ایران رواج داشته. نمونه هایی از این نوع پیکرک در موزه های مصر و یونان در مجموعه وسایل مختص به کودکان به نمایش درآمده است

جانوری از هزاره ها

پیکرک های حیوانی که به شکل های مختلفی ساخته می شود. دلیلش هم این است که این پیکرک ها گونه های مختلفی هستند که در زیست بوم منطقه وجود داشته اند. شاید به نوعی برای آشنایی و الفت بیشتر کودکان با محیط طبیعی پیرامونشان ساخته می شده. مثل همین پیکرک مفرغی که در مارلیک گیلان کشف شده و قدمتش به سه هزار سال پیش (هزاره اول پیش از میلاد) برمی گردد

موش سفالی

این پیکرک سفالین که به شکل موش است، در نیشابور کشف شده و متعلق به 900 سال پیش (سده پنجم هجری) است. ابعاد کوچک این پیکرک که فقط 5/8 در 7/5 سانتی متر است، این احتمال را که بازیچه دست کودکان بوده بیشتر تقویت می کند. از آنجا که شناخت این حیوانات برای کودک و بازی با آنها، در شناخت کودک با موجودات محیط پیرامونش نقش اساسی بازی می کند، می توان پذیرفت که شیوه های مختلف آشنایی کودکان با این گونه جانوران از قدیم مورد توجه بوده است.

پیکرک های کوچک

تعدادی از آنها نه در قبور پیدا شده اند، نه در معابد و نه در هیچ مکان دیگری که جنبه تقدسی داشته باشد، آن هم به تعداد زیاد. برای همین هم این نظر را که جنبه بازیچه ای و استفاده روزمره ای این پیکرک های مفرغی کوچک، بر جنبه آیینی و حتی تزیینی شان اولویت داشته، قوت می بخشد. این پیکرک های حیوانی که قدمتشان به چهار هزار سال پیش (اوایل هزاره دوم پیش از میلاد) برمی گردد در لرستان کشف شده اند

نقش کودکی

سفالینه های منقوش به نقوش کودکانه و استلیزه (خلاصه شده) این گمان را تقویت می کنند که این آثار برای جلب توجه کودکان بوده و یا با نگاه و توجهی ویژه به کودکان ساخته و نقاشی می شدند. پنداری ظروف منقوش، نقش کودکان امروزی را تداعی می کنند. این تکه سفال منقوش در تل باکون فارس کشف شده و مربوط به هفت هزار سال پیش (هزاره پنجم پیش از میلاد) است.

ادامه دارد........

منبع: کشفیات دوران باستان